ચંદ્રગ્રહણ 2025: ધાર્મિક મહત્વ

આકાશમાં થતા સૂર્યગ્રહણ અને ચંદ્રગ્રહણ જેવા દૃશ્યો લોકોને હંમેશા મંત્રમુગ્ધ કરે છે. આ કુદરતી ઘટનાઓ આપણા માટે માત્ર એક ખગોળીય ચમત્કાર જ નથી, પણ એમાંથી આપણે પ્રકૃતિ, ગ્રહો અને બ્રહ્માંડ વિશે ઘણું શીખી શકીએ છીએ.
આ વર્ષે 7 સપ્ટેમ્બર 2025ની રાત્રે એક વિશેષ ચંદ્રગ્રહણ જોવા મળશે. આ ચંદ્રગ્રહણને “બ્લડ મૂન” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે કારણ કે ગ્રહણ દરમિયાન ચાંદ લાલ કેસરિયો દેખાય છે.

આ લેખમાં આપણે ચંદ્રગ્રહણના સમય, વૈજ્ઞાનિક કારણો, ધાર્મિક માન્યતાઓ અને આ અવસર પર કરવાના-ન કરવા જેવા કાર્યો વિશે વિગતવાર જાણશું.

ચંદ્રગ્રહણ શું છે?

ચંદ્રગ્રહણ ત્યારે થાય છે જ્યારે પૃથ્વી સૂર્ય અને ચંદ્રની વચ્ચે આવી જાય છે અને પૃથ્વીની છાયા ચંદ્ર પર પડે છે. પૃથ્વીનો વાયુમંડળ સૂર્યકિરણોને તોડે છે અને લાલ-કેસરીયા રંગના કિરણો ચંદ્ર સુધી પહોંચે છે. તેથી ચંદ્ર લાલ દેખાય છે, જેને “બ્લડ મૂન” કહેવામાં આવે છે.

ચંદ્રગ્રહણ ફક્ત પૂર્ણિમાની રાત્રે જ શક્ય છે કારણ કે ત્યારે જ સૂર્ય, પૃથ્વી અને ચંદ્ર સીધી રેખામાં આવે છે.

ચંદ્રગ્રહણ 2025નો સમયગાળો

આ વખતે ચંદ્રગ્રહણ 7 સપ્ટેમ્બર 2025ની રાત્રે થશે અને 8 સપ્ટેમ્બર સવાર સુધી ચાલશે.

આ ગ્રહણનો કુલ સમયગાળો લગભગ 3 કલાક 28 મિનિટનો રહેશે. આખું ગ્રહણ ભારતમાં દેખાશે અને આકાશ ખુલ્લું હોય તો તે સ્પષ્ટ રીતે જોઈ શકાશે.

ચંદ્રગ્રહણના પ્રકાર

ચંદ્રગ્રહણ ત્રણ પ્રકારના હોય છે:

1. પેન્યુમ્બ્રલ ચંદ્રગ્રહણ:
   જ્યારે ચાંદ પૃથ્વીની હળવી છાયામાંથી પસાર થાય છે. ચાંદમાં ખૂબ ઓછો ફેરફાર દેખાય છે.

2. પાર્શિયલ ચંદ્રગ્રહણ:
   જ્યારે ચાંદનો થોડો ભાગ પૃથ્વીની છાયામાં આવે છે. ચાંદનો એક ભાગ કાળો દેખાય છે.

3. ટોટલ ચંદ્રગ્રહણ 
   જ્યારે આખો ચાંદ પૃથ્વીની છાયામાં આવે છે અને લાલ દેખાય છે. સપ્ટેમ્બર 2025નું ગ્રહણ સંપૂર્ણ ચંદ્રગ્રહણ છે.

વૈજ્ઞાનિક કારણો અને રસપ્રદ માહિતી

• પૃથ્વીનો વાયુમંડળ નિલો પ્રકાશ ફિલ્ટર કરી દે છે અને લાલ રંગ ચંદ્ર સુધી પહોંચે છે, તેથી ચાંદ લાલ દેખાય છે.

• ચંદ્રગ્રહણ સૂર્યગ્રહણ કરતા વધુ વાર જોવા મળે છે અને નગ્ન આંખથી જોયું તો પણ સુરક્ષિત છે.

• વિશ્વના ઘણા દેશોમાં આ ગ્રહણનો સુંદર નજારો જોવા મળશે.

• ચંદ્રગ્રહણ જોવા માટે કોઈ ખાસ સાધનની જરૂર નથી, ખુલ્લી જગ્યા અને ખુલ્લું આકાશ પૂરતું છે.

• ચંદ્રગ્રહણ ખગોળશાસ્ત્રના વિદ્યાર્થીઓ અને વૈજ્ઞાનિકો માટે એક મોટું અવસર છે.

ચંદ્રગ્રહણ અને ભારતીય પરંપરા

ભારતમાં ગ્રહણને આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ પણ મહત્વ આપવામાં આવે છે. ગ્રહણ પહેલા સૂતક કાળ મનાય છે.

• સૂતક કાળ: ચંદ્રગ્રહણ પહેલા 9 કલાકનો સમયગાળો હોય છે. આ દરમિયાન ધાર્મિક કાર્ય, ભોજન બનાવવું અથવા શુભ કાર્યો ટાળવા કહેવામાં આવે છે.

• પૂજા-અર્ચના: ગ્રહણ પછી નદી કે પવિત્ર જળથી સ્નાન કરવું, મંત્રજાપ કરવો અને દાન કરવું શુભ માનવામાં આવે છે.

• ગર્ભવતી સ્ત્રીઓ માટે સૂચનાઓ:

  • ગ્રહણ દરમિયાન બહાર ન જવું.

  • સૂઈ-કાતર કે તીક્ષ્ણ સાધનનો ઉપયોગ ન કરવો.

  • ધાર્મિક ગ્રંથોનું પઠન કરવું.

• ગ્રહણ દરમિયાન રાંધેલું ખાવાનું રાખવું નહીં, જેથી કોઈ નકારાત્મક અસર ન થાય.

રાશિ મુજબ અસર

જ્યોતિષ શાસ્ત્ર પ્રમાણે, ગ્રહણનો પ્રભાવ વિવિધ રાશિ પર પડે છે:

• વૃષભ, મિથુન, સિંહ, તુલા અને કુંભ રાશિ ધરાવતા લોકો માટે આ સમય થોડો પડકારજનક હોઈ શકે છે.

• અન્ય રાશિઓ માટે આ સમય પ્રેરણાદાયી અથવા સકારાત્મક ફેરફારો લાવનાર હોઈ શકે છે.

ચંદ્રગ્રહણ દરમિયાન શું કરવું જોઈએ?

• પવિત્ર ગ્રંથોનું પાઠ કરવું.

• ગાયત્રી મંત્ર અને મહામૃત્યુંજય મંત્રનો જાપ કરવો.

• નદીમાં સ્નાન કરવું અથવા ગંગાજળથી ઘરની શુદ્ધિ કરવી.

• ગ્રહણ બાદ જરૂરિયાતમંદોને દાન આપવું.

• ધ્યાન અને યોગ દ્વારા મનને શાંત રાખવું.

શું કરવું નહીં?

• ગ્રહણ દરમ્યાન ખાવાનું ન બનાવવું અને ન ખાવું.

• ગર્ભવતી સ્ત્રીઓએ ધારદાર સાધનોનો ઉપયોગ ન કરવો.

• શુભ કાર્ય કે નવા પ્રોજેક્ટ શરૂ ન કરવો.

• અશુદ્ધિ અને આળસ ટાળવી.

ચંદ્રગ્રહણને કેવી રીતે સુરક્ષિત રીતે જોવું?

ચંદ્રગ્રહણ જોવા માટે કોઈ ખાસ ચશ્મા કે સાધનની જરૂર નથી. નગ્ન આંખથી જોવું સુરક્ષિત છે. જો તમારી પાસે ટેલિસ્કોપ અથવા બાયનોક્યુલર હોય તો દ્રશ્ય વધુ સ્પષ્ટ દેખાશે.

વિશ્વમાં ક્યાં જોવા મળશે?

આ ચંદ્રગ્રહણ એશિયા, યુરોપ, ઓસ્ટ્રેલિયા, આફ્રિકા અને અમેરિકાના કેટલાક ભાગોમાં જોવા મળશે. ભારતના દરેક શહેર અને ગામમાં આ ગ્રહણ સ્પષ્ટપણે દેખાશે, જો આકાશ સ્વચ્છ હશે.

વૈજ્ઞાનિકો માટે અવસર

આવા ગ્રહણો ખગોળશાસ્ત્રીઓ માટે સંશોધન માટે ઉત્તમ અવસર છે.

• તેઓ ચંદ્રની સપાટી પર પ્રકાશનું પ્રભાવ કેવી રીતે પડે છે તે અભ્યાસ કરી શકે છે.

• વાયુમંડળમાં રહેલા ધૂળના સ્તરનો અભ્યાસ પણ ચંદ્રગ્રહણથી થઈ શકે છે.

રસપ્રદ તથ્યો

• ચંદ્રગ્રહણ ફક્ત પૂર્ણિમા પર જ થાય છે.

• ચંદ્રગ્રહણને નગ્ન આંખથી જોવું સંપૂર્ણ સુરક્ષિત છે.

• ચંદ્રગ્રહણ વખતે ચાંદનો રંગ વાયુમંડળ પર આધાર રાખે છે.

• પ્રાચીન સમયમાં ચંદ્રગ્રહણને અશુભ માનવામાં આવતું હતું, પરંતુ આજના વૈજ્ઞાનિક યુગમાં તે કુદરતી ઘટના છે.

ચંદ્રગ્રહણ 2025 માત્ર ખગોળીય દ્રશ્ય જ નહીં, પરંતુ એ આપણને પ્રકૃતિ અને બ્રહ્માંડની શક્તિઓ વિશે વિચારવા મજબૂર કરે છે. વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ આ અદ્ભુત ઘટના છે અને ધાર્મિક રીતે એ એક મહત્વપૂર્ણ સમય છે.
7 સપ્ટેમ્બર 2025ની રાત્રે જ્યારે ચાંદ લાલ કેસરિયો દેખાશે ત્યારે તે દરેક માટે યાદગાર પળ હશે.